Ἡ νη­στεί­α τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων

Ἀ­πὸ τὴν Δευ­τέ­ρα με­τὰ τὴν Κυ­ρι­α­κὴ τῶν Ἁ­γί­ων Πάν­των ἀρ­χί­ζει ἡ νη­στεί­α τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων, ἡ νη­στεί­α δη­λα­δὴ ποὺ εἶ­ναι ἀ­φι­ε­ρω­μέ­νη στοὺς Ἁ­γί­ους Ἀ­πο­στό­λους καὶ ἡ δι­άρ­κει­ά της ποι­κί­λει ἀ­να­λό­γως μὲ τὴν ἡ­με­ρο­μη­νί­α ἑορτασμοῦ τοῦ Πά­σχα ἀ­πὸ τὴν ὁ­ποί­α ἐ­ξαρ­τᾶ­ται ἡ ἔ­ναρ­ξή της.

Πολ­λοί ἴ­σως ἀ­γνο­οῦν τή νη­στεί­α αὐ­τή. Γι᾿αὐ­τὸ ἂς ση­μει­ώ­σου­με με­ρι­κὰ βα­σι­κὰ ἱ­στο­ρι­κὰ στοι­χεῖ­α.

Ἡ νη­στεί­α αὐ­τὴ εἶ­ναι ἀρ­χαι­ο­πα­ρά­δο­τος στὴν Ἐκ­κλη­σί­α μας. Πρῶ­τος ὁ Μέ­γας Ἀ­θα­νά­σι­ος ἀ­να­φέ­ρει νη­στεί­α μι­ᾶς ἑ­βδο­μά­δος με­τὰ τὴν Πεν­τη­κο­στή. «Τῇ γὰρ ἐ­βδο­μά­δι με­τὰ τὴν Ἁ­γί­αν Πεν­τη­κο­στὴν ὁ λα­ὸς νη­στεύ­σας ἐ­ξῆλ­θε πε­ρὶ τὸ κοι­μη­τή­ρι­ον εὔ­ξα­σθαι» (ἐ­γρά­φη πε­ρὶ τὸ 357 μ.Χ.). Αὐ­τὸς μὲν ἀ­να­φέ­ρει τὴν νη­στεί­α αὐ­τὴ ἀ­μέ­σως με­τὰ τὴν Πεν­τη­κο­στή, ἀλ­λὰ τὸ βι­βλί­ο τῶν Ἀ­πο­στο­λι­κῶν Δι­α­τα­γῶν, τὸ ὁ­ποῖ­ο ἔ­χει γρα­φεῖ πε­νήν­τα πε­ρί­που ἔ­τη ἀρ­γό­τε­ρα καὶ ἀ­πη­χεῖ ἀ­πο­στο­λο­πα­ρά­δο­τες ἐν­το­λὲς καὶ συ­νή­θει­ες, τὴν ἀ­να­φέ­ρουν μί­α ἑ­βδο­μά­δα με­τὰ τὴν Πεν­τη­κο­στή, δη­λα­δὴ με­τὰ τὴν ἑ­ορ­τὴ τῶν Ἁ­γί­ων Πάν­των.«Με­τὰ οὒν τὸ ἐ­ορ­τᾶ­σαι ὑ­μᾶς τὴν πεν­τη­κο­στὴν ἑ­ορ­τά­σα­τε μί­αν ἑ­βδο­μά­δα καὶ με­τ’ ἐ­κεί­νην νη­στεύ­σα­τε μί­αν, δί­και­ον γὰρ καὶ εὐ­φραν­θῆ­ναι ἐ­πὶ τὴ ἐκ Θε­οῦ δω­ρε­ὰ καὶ νη­στεῦ­σαι με­τὰ τὴν ἄ­νε­σιν». Ὅ­πως φαί­νε­ται ἀ­πὸ τὸ χω­ρί­ο τῶν Ἀ­πο­στο­λι­κῶν Δι­α­τα­γῶν, ἡ πε­ρὶ ἢς ὁ λό­γος νη­στεί­α σχε­τι­ζό­ταν μὲ τὴν χαρ­μό­συ­νη πε­ρί­ο­δο ἀ­πὸ τὸ Πά­σχα μέ­χρι τὴν Πεν­τη­κο­στή, με­τὰ τὴν ὁ­ποί­α ἔ­πρε­πε νὰ ἐ­πέλ­θει κά­ποι­ας μορ­φῆς ἀν­τί­δρα­ση, ὥ­στε νὰ με­τρι­α­σθεῖ ἡ χαρ­μό­συ­νη δι­ά­θε­ση. Ἐ­πει­δὴ οἱ Ἀ­πό­στο­λοι εἶ­χαν ἀρ­χί­σει τὸ κή­ρυγ­μα με­τὰ τὴν Πεν­τη­κο­στή, οἱ με­τ’ αὐ­τὴν ἡ­μέ­ρες ἤ­σαν ἀ­φι­ε­ρω­μέ­νες σ’ αὐ­τούς. Γι’ αὐ­τὸ καὶ στὶς συ­ρι­α­κὲς πη­γὲς ἡ νη­στεί­α αὐ­τὴ ὀ­νο­μα­ζό­ταν τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων ἂν καὶ δὲν εἶ­χε ἀ­κό­μη εἰ­σα­χθεῖ ἀ­πὸ τὴ Δύ­ση στὴν Ἀ­να­το­λὴ ἡ ἑ­ορ­τὴ τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων τῆς 29^ης Ι­ου­νί­ου

 Ἡ ἑ­ορ­τὴ τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων, ὅ­πως προ­ε­λέ­χθη, δὲν ὑ­πῆρ­χε ἀρ­χι­κῶς στὴν Ἀ­να­το­λή. Ὅ­ταν ὅ­μως εἰ­σή­χθη, ἡ νη­στεί­α ἐ­κεί­νη ἐ­ξε­λή­φθη ὡς προ­πα­ρα­σκευ­α­στι­κή τῆς ἑ­ορ­τῆς των. Γι’ αὐ­τὸ καὶ ἀ­πὸ τό­τε δι­αρ­κεῖ τό­σες ἡ­μέ­ρες ὅ­σες με­σο­λα­βοῦν με­τα­ξύ της ἑ­ορ­τῆς τῶν Ἁ­γί­ων Πάν­των καὶ τῆς ἑ­ορ­τῆς τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων, τῶν ὁ­ποί­ων ἡ­με­ρῶν ὁ ἀ­ριθ­μός, ὡς γνω­στὸν κα­τ’ ἔ­τος εἶ­ναι δι­α­φο­ρε­τι­κός, ἀ­νά­λο­γα μὲ τὴν ἡ­με­ρο­μη­νί­α, κα­τὰ τὴν ὁ­ποί­α θὰ ἑ­ορ­τα­σθεῖ τὸ Πά­σχα, δὲν ὑ­περ­βαί­νει ὅ­μως τὶς τρι­άν­τα (30) ἡ­μέ­ρες (σύμ­φω­να μὲ τὸ νέ­ο ἡ­με­ρο­λό­γι­ο). Ὑ­πάρ­χει ἀ­κό­μα καί πε­ρί­πτω­ση (ὅ­ταν τό Πά­σχα ἑ­ορ­τά­ζε­ται με­τα­ξύ 5 καί 8 Μα­ΐ­ου) νά μήν ἔ­χου­με κα­θό­λου νη­στεί­α.

Ἡ τρο­πο­ποί­η­ση αὐ­τὴ ἔ­γι­νε με­τα­ξὺ 7ου καὶ 9ου αι. καὶ κα­τ’ ἀρ­χὰς πι­θα­νῶς στὴν Κων­σταν­τι­νού­πο­λη, ἡ ὁ­ποί­α τὸν 5ο αι. πρώ­τη δέ­χθη­κε ἀ­πὸ τὴ Ρώ­μη τὴν ἑ­ορ­τὴ τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων τῆς 29^ης  Ἰ­ου­νί­ου καὶ τῆς ὁ­ποί­ας Ἐκ­κλη­σί­ας ἡ ση­μα­σί­α ἐ­νι­σχύ­θη­κε με­τὰ τὴν κα­τά­κτη­ση τῶν ἄλ­λων Πα­τρι­αρ­χεί­ων ἀ­πὸ τοὺς Ἄ­ρα­βες, ὥ­στε τὸ πα­ρά­δειγ­μά της ἐ­πέ­δρα­σε σὲ ὅ­λη τὴν Ὀρ­θό­δο­ξη Ἀ­να­το­λή. Ὁ Ὅ­σι­ος Θε­ό­δω­ρος ὁ Στου­δί­της ἀ­να­φέ­ρει ὅ­τι ὅ­πως κα­τὰ τὴ νη­στεί­α τοῦ Πά­σχα ἔτ­σι καὶ κα­τὰ τὴν νη­στεί­α τῶν Χρι­στου­γέν­νων, ἔ­τρω­γαν μί­α φο­ρὰ τὴν ἡ­μέ­ρα, τὴν ἐ­νά­τη ὥ­ρα (3μ.μ.) «δι­ὰ τὴν σμι­κρό­τη­τα τῶν ἡ­με­ρῶν», ἐ­νῶ κα­τὰ τὴν νη­στεί­α τῶν Ἀ­πο­στό­λων καὶ τῆς Κοι­μή­σε­ως τῆς Θε­ο­τό­κου, ἔ­τρω­γαν δύ­ο φο­ρές, τὴν ἐ­νά­τη καὶ νω­ρὶς τὸ βρά­δυ. Ἐ­πι­τρέ­πον­ταν πε­ρί­που οἱ τρο­φές, οἱ ὁ­ποῖ­ες καὶ σή­με­ρα ἐ­πι­τρέ­πον­ται. Κα­τ’ αὐ­τὲς τὶς ἐ­ορ­τά­σι­μες ἡ­μέ­ρες τὸ με­ση­με­ρι­α­νὸ γεῦ­μα λαμ­βα­νό­ταν πε­ρὶ τὴν ἕ­κτη ὥ­ρα (12μ.), τὸ δὲ βρα­δυ­νὸ κα­τὰ τὴν ἴ­δι­α μὲ τὶς ὑ­πό­λοι­πες πε­ρι­ό­δους ὥ­ρα.

Προ­ϊ­όν­τος του χρό­νου ὅ­μως οἱ νη­στεῖ­ες αὐ­τὲς (Χρι­στου­γέν­νων καὶ Ἄγ.Ἀ­πο­στό­λων) ἐ­πι­βλή­θη­καν σὲ τέ­τοι­α ἔ­κτα­ση καὶ ἔν­τα­ση, ὥ­στε ἴ­σχυ­σαν ὄ­χι μό­νον γι­ὰ τοὺς μο­να­χοὺς ἀλ­λὰ καὶ γι­ὰ τοὺς κλη­ρι­κοὺς καὶ λα­ϊ­κούς. Ὅ­μως αὐ­τὸ ἔ­γι­νε με­τὰ τὸ τέ­λος τοῦ 12ου αι. καὶ τοῦ­το ἐ­ξαι­τί­ας τῶν μο­να­στη­ρι­α­κῶν κτη­το­ρι­κῶν τυ­πι­κῶν. Ἀ­πὸ ἐ­κεῖ ἄρ­χι­σαν νὰ εἰ­σέρ­χον­ται, κυ­ρί­ως λό­γω εὐ­σε­βεί­ας, καὶ ἀ­νά­με­σα στὶς τά­ξεις τῶν κλη­ρι­κῶν καὶ λα­ϊ­κῶν. Βαθ­μη­δὸν ἐ­πι­κρά­τη­σαν γι­ὰ ὅ­λους καὶ ἔ­κτο­τε τη­ροῦν­ται ἀ­πὸ τοὺς χρι­στι­α­νούς μας.

Κα­τά τήν πε­ρί­ο­δο τῆς νη­στεί­ας αὐ­τή­ς δεν κα­τα­λύ­ου­με κρέ­ας, γα­λα­κτε­ρά καί αὐ­γά, ἐ­νώ ε­πι­τρέ­πε­ται ἡ κα­τά­λυ­ση ψα­ρι­οῦ. (Φυ­σι­κά πάν­το­τε ἐ­κτός Τε­τάρ­της καί Πα­ρα­σκευ­ῆς).

Ἄν ἡ ἑ­ορ­τή τῶν Ἄγ. Ἀ­πο­στό­λων Πέ­τρου καί Παύ­λου πέ­σει Τε­τάρ­τη ἤ Πα­ρα­σκευ­ή, κα­τα­λύ­ου­με μό­νο ψά­ρι.

Ψά­ρι κα­τα­λύ­ου­με καί κα­τά τήν ἑ­ορ­τή τοῦ Γε­νε­σί­ου τοῦ Τι­μί­ου Προ­δρό­μου (24 Ἰ­ου­νί­ου), ὁ­ποι­α­δή­πο­τε ἡ­μέ­ρα κι ἄν πέ­σει.

Γι­ά τό 2014 ἡ νη­στεί­α τῶν Ἁ­γί­ων Ἀ­πο­στό­λων δι­αρ­κεῖ ἀ­πό τήν Δευ­τέ­ρα 16 Ἰ­ου­νί­ου ἕ­ως τήν Κυ­ρι­α­κή 29 Ἰ­ου­νί­ου, δη­λα­δή 13 ἡ­μέ­ρες.